De eeuw van de zotheid

In de zestiende eeuw biedt de zot een aantrekkelijk houvast om van alles te regelen. Zo schept hij luidruchtig vertier dat de gevreesde melancholie kan dempen. Verder slaat hij door zijn gebrek aan wijsheid de grootste onzin uit, die ook benut kan worden om vileine kritiek te uiten: het is toch maar een gek die het zegt...Daarom nemen vorsten, stadsbesturen en schutterijen een zot in dienst om lucht te kunnen geven aan oplopende spanningen. Bovendien kan deze beroepsdwaas fungeren als antimodel voor de beschavingsidealen van de bourgeoisie. Wild gebarend op zijn stokpaardje demonstreert hij elk gebrek aan beheersing en goede manieren. Hij is de kampioen van het onderbuikse dat voor de beschaafde elite nu juist om de hoogste controle vraagt. Maar daarnaast is er ook de onnozele zot die door elk gebrek aan geleerdheid juist in staat blijkt tot wijsheid van de meest onbevangen soort. Om al die redenen worden professionele zotten en echte gekken in deze eeuw van de gevestigde burgermacht naar hartenlust uitgebuit - niet zelden ge pireerd door de onsterfelijke zot van wie Erasmus de lof gezongen heeft. Al deze aspecten van de nar worden met verve geschetst in De eeuw van de zotheid.Herman Pleij is hoogleraar historische Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.