Voltaire en de Republiek

De Republiek der Verenigde Nederlanden heeft een belangrijke rol gespeeld in het leven van Voltaire (1694-1778). Veel van zijn boeken liet hij hier drukken, en steeds wanneer in Frankrijk de grond hem te heet onder de voeten werd, lokte het tolerante Holland.
Voltaire schreef over alles, dus ook over ons land. Een flink deel van die teksten is in dit boek bijeengebracht, om te beginnen uit de correspondentie: persoonlijke, zakelijke, politieke, poëtische brieven, aan vriendinnen, vijanden, uitgevers en koningen. Het zwaartepunt ligt bij de roerige jaren 1740. Tijdens de Oostenrijkse successieoorlog speelde Voltaire zelfs voor spion: in opdracht van de Franse regering sluisde hij allerlei informatie over de toestand in Holland door naar Parijs.
Doordat hij tijdens enkele van zijn Hollandse reizen contact onderhield met Frederik de Grote, maken we de troonswisseling in Pruisen van nabij mee. De eerste ontmoeting in persona met genoemde koning, die toen vlak over de Hollandse grens ziek te bed lag, wordt geschilderd in een hilarisch fragment uit de Mémoires.
Later ruimde Voltaire als historicus veel plaats in voor de Republiek, met speciale aandacht voor haar ontstaansgeschiedenis, economische bloei en relatief grote vrijheid van godsdienst en meningsuiting. Die vrijheid staafde hem in zijn eigen ideeën, waarmee hij Frankrijk bestookte en voorbereidde op de Revolutie.
Ten slotte stuiten we ook in Voltaires belletrie en overige geschriften herhaaldelijk op Holland en Hollanders. Boerhaave, Erasmus, Grotius, Huygens: zijn scherpe pen beschreef ze allemaal. Deze zeer afwisselende bundeling teksten eindigt met een drietal essays van historici, waarin een beeld wordt geschetst van de invloed die de controversiële Fransman heeft gehad op de Republiek.